Net als een goede tekst is architectuur pas geslaagd als zij ‘lekker leest’.
Wat maakt dat we een gebouw graag zien staan? Wat zorgt ervoor dat we het waarderen? Wat maakt dat een gebouw een goede bijdrage levert aan de openbare ruimte? Vragen die ik mezelf doorlopend stel. Want vragen die een goed architect en stedenbouwkundige uiteraard moet kunnen beantwoorden..
Tijdens een powerworkshop bloggen bij Kiezel Communicatie (ja, ja, dit blog is verantwoord uit de pen geschud..), ontdekte ik onlangs dat bij het schrijven van een goed blog feitelijk hetzelfde van belang is als bij het maken van goede architectuur.
Een goed blog
Een goed blog schrijf je volgens Kiezel Communicatie niet zomaar. Een goed blog heeft een bepaalde structuur, zo heb ik geleerd:
– Belofte: begin met iets smakelijks, met de boodschap of roep een vraag op.
– Beeld: beschrijf wat je bedoelt in geuren en kleuren en geef voorbeelden, zet de toon.
– Bewijs: geef bewijzen, citaten, ervaringen, cijfers.
– Beweging: geef aan wat je wilt, zorg dat het mensen beweegt.
Een goed blog wekt tevens nieuwsgierigheid op, blijft boeien door iets onverwachts. Een goede tekst emotioneert en nodigt uit te reageren.
Goede architectuur
Goede architectuur vertelt net als een blog direct waar het om gaat: vorm en kleur vertellen bij de eerste aanblik de plot. Iets onverwachts of spannends wekt de nieuwsgierigheid op en nodigt uit dichterbij te komen (verder te lezen..). Details ondersteunen en versterken de architectuur. Goede architectuur emotioneert.
Bij een goed gebouw is in één oogopslag duidelijk wat de boodschap is: dit noemen we het concept. Vorm en uitstraling vertellen je de bedoeling. Wat direct na de vorm onze beleving van een gebouw bepaalt is de kleur en het materiaal en het licht. Warm of koel, zakelijk of uitbundig, sjiek of goedkoop, transparant of gesloten, enzovoort. Dit geeft ons al dan niet bewust veel informatie over het waarom van de boodschap. Na vorm, kleur en materiaal volgen de details die het verhaal meer diepte geven, de boodschap als het ware bewijzen. Bij goede architectuur versterken de details het concept.
Tot slot zal een goed gebouw een emotie uitlokken of een beweging. Net als bij een goed blog. Wat wil de architect van de bezoeker? Soms dat zij binnenkomt. Soms dat je binnen blijft, zoals bij een gevangenis. Of dat je geïmponeerd raakt. De boodschap, de toon, het bewijs en de beweging van een tekst zijn dus analoog aan de vorm, kleur, materiaal, details en de emotie die een gebouw oproept. Hoe kunnen we dit in de praktijk herkennen?
De pyramiden van Cheops en Pei.
Neem bijvoorbeeld de pyramide. In zijn pure vorm en boodschap een zeer krachtig archetype. Stevig, gebouwd om de eeuwen te trotseren, zijn eigenaar tot in lengte van dagen te beschermen en de relatie met het eeuwige te benadrukken door letterlijk naar de hemel te wijzen.
Iedereen die wel eens de pyramiden van Gizeh heeft bezocht was vrijwel zeker overdonderd door de gigantische afmetingen en de pure vorm. Ikzelf in ieder geval wel. De pyramide wordt nog regelmatig toegepast in hedendaagse gebouwen, als ingangspartij van een bedrijfsgebouw op een industrieterrein bijvoorbeeld. Vaak nogal uit zijn verband gerukt als toevoeging aan een andere vorm of volume. Een mooi voorbeeld van een succesvolle moderne toepassing van een pyramide is de entree van het Louvre door Pei.
Waar het gaat om kleur en materiaal en licht kan ik geen betere voorbeelden verzinnen dan de pyramiden van Gizeh en Pei: de pyramiden van Gizeh willen de bezoeker met zijn volledig gesloten stenen vlakken juist buitensluiten en imponeren. Pei wil met zijn volledig glazen pyramide de bezoeker juist uitnodigen en ontvangen. Tegelijk maakt hij met de pyramidale vorm duidelijk dat het Louvre de grootste schatten van de wereld herbergt.
Bij beide pyramiden versterken de details de boodschap. Bij de pyramide van Gizeh bijvoorbeeld was de topsteen (deze ontbreekt tegenwoordig helaas) een perfecte minipyramide waarmee de hoofdvorm als het ware tot in het oneindige werd vervolmaakt. Hetzelfde geldt voor de hoekstenen. De onderlinge naden van de dekstenen konden uiteraard niet voorkomen worden maar het is bekend dat deze zo strak werden uitgevoerd dat er nog geen scheermesje tussen kon worden gestoken. Het is duidelijk dat men de naden het liefst niet wilde om een zo massief mogelijke indruk te wekken.
De Pyramide van Pei is daarentegen juist zo luchtig mogelijk gemaakt. Voor de constructie is zo min mogelijk staal gebruikt, waar mogelijk zelfs staalkabel om de transparantie zo min mogelijk te verstoren. De glaspanelen zijn zo naadloos mogelijk, slechts onderbroken door een noodzakelijke kitnaad, tegen elkaar gelegd. Zo wordt het concept van openheid en transparantie en ‘welkom’ verder versterkt.
De boodschap is bij de pyramiden van Gizeh duidelijk: blijf buiten, wees geïmponeerd en toon respect! Bij Pei juist het omgekeerde: kom binnen in mijn heiligdom, maar..: wees ook geïmponeerd en toon respect. In dit voorbeeld zorgt de vorm er dus voor dat je geïmponeerd raakt, het materiaal maakt dat je je welkom voelt of niet.
Lees ze!
Zoals een lekker blog dus zorgt dat je het uitleest (waarmee is bewezen dat dit blog goed is geschreven..) zorgt goede architectuur dat je gegrepen wordt en het van dichterbij en van binnen wilt zien of in elk geval nog eens omkijkt bij het voorbijrijden. Bewust of onbewust verandert goede architectuur je emotie door haar invloed op haar omgeving of door de ruimte binnenin. Goede architectuur beweegt je!
Vorm, licht, materiaal, kleur en details zijn als de structuur, de boodschap, de alinea’s en de woorden van een gebouw. Het is soms even zoeken want net als in de geschreven wereld is er zowel literatuur als pulp. Maar iemand die dit begrijpt hoeft zich nooit meer te vervelen onderweg. Lees ze!
